Khủng hoảng nhân lực chăm sóc người già tại Nhật

Khủng hoảng nhân lực chăm sóc người già tại Nhật. Trong thời gian tới sẽ cần nhiều lao động trẻ Việt Nam, đây là tin vui cho dịch vụ xuất khẩu lao động Nhật Bản

Để tiện giúp người bà đã 96 tuổi, Midori Ide ngủ ngay cạnh bà và thức dậy vài lần trong đêm đưa bà đi vệ sinh.

Hơn một phần tư dân số Nhật Bản hiện nay trên 65 tuổi. Ảnh: BBC

Hiện chương trình giúp việc nhà cho người nhật vẫn chưa được triển khai nên người Việt rất khó để đi sang Nhật làm công việc này.
Đó không phải là nghĩa vụ người trưởng thành nào cũng muốn làm. Nhưng Midori Ide, 29 tuổi, người Nhật, nói rằng cô cảm thấy có lỗi vì chỉ có thể làm việc đó mỗi tuần một lần.
Những đêm khác trong tuần, cô làm y tá tại gia, chăm sóc những người già khác, trong khi bà cô ở lại nhà dưỡng lão.
"Thật khó xử, nhưng tôi cần phải kiếm tiền vì gia đình tôi không giàu có gì", Midori nói. "Tôi cũng muốn tiếp tục làm việc, bởi vì từ khi ông mất năm tôi 15 tuổi, tôi đã quyết định trở thành một hộ lý và đây là ý nguyện của tôi".
Tuy nhiên, việc gì cũng có giá của nó. Midori thường xuyên mơ đến chuyện ra nước ngoài. Cô cũng thường phải bỏ qua cơ hội gặp gỡ bạn bè.
"Tôi không muốn bà nghe thấy, nhưng giờ đây tôi đã gần 30 rồi. Tôi lo lắng chuyện mình sẽ lập gia đình một ngày nào đó", cô nói. "Nhưng tôi không muốn nghĩ đến lúc bà ngừng đánh thức tôi. Tôi muốn ở cạnh lúc bà 100 tuổi".
Quá mệt mỏi
Midori là một trong hơn 177 nghìn người Nhật trong độ tuổi 15-29 đang chăm sóc người thân. Nhưng hiếm người nào hài lòng với quyết định của mình như cô.
Tháng trước, một ông chồng 71 tuổi bị bắt vì giết hại người vợ bị mất trí. "Tôi quá mệt mỏi phải chăm sóc bà ấy", ông ta than phiền. "Tôi cũng muốn chết đi cho rồi".
Ngày nay, hơn một phần tư dân số Nhật Bản ở độ tuổi trên 65. Dân số này dự kiến sẽ tăng lên 40% vào năm 2055, khi tổng dân số Nhật giảm từ 127 triệu người hiện nay xuống 90 triệu.
Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản đã cảnh báo rằng nước Nhật sẽ cần thêm một triệu y tá và nhân viên chăm sóc sức khỏe năm 2055.
Tạm trú
Khuyến khích người nước ngoài nhập cư dường như là một giải pháp đơn giản cho vấn đề này, tuy nhiên đó không phải là cách mà người Nhật muốn làm. Nhật Bản vẫn là một trong những quốc gia thuần nhất về chủng tộc nhất thế giới, người nước ngoài chỉ chiếm chưa đến 2% dân số. Mở rộng quy mô nhập cư diện rộng ở Nhật Bản là một chủ đề hết sức nhạy cảm.
Năm 2008, chính phủ Nhật bắt đầu cho phép nhập khẩu y tá và nhân viên chăm sóc y tế người ngoại quốc. Tuy nhiên, quy định đặt ra vô cùng khắt khe. Muốn vượt qua kỳ thi kiểm tra trình độ tiếng Nhật là điều cực kỳ khó khăn. Cho đến nay, chỉ có 304 y tá và nhân viên chăm sóc sức khỏe ngoại quốc được phép tạm trú dài hạn ở Nhật.
Thủ tướng Shinzo Abe tuyên bố ông muốn mở rộng chương trình lao động ngoại quốc, bao gồm cả y tá, nhưng lại yêu cầu họ về nước sau 3-5 năm làm việc.
"Những gì chính phủ đang làm không giải quyết được sự suy giảm dân số nghiêm trọng mà Nhật Bản phải đối mặt", Hidenori Sakanaka, giám đốc điều hành Viện chính sách nhập cư Nhật Bản cho biết. "Nhật cần 10 triệu người nhập cư nữa trong vòng 50 năm tới, và chúng tôi cần phải chấp nhận họ với tư cách là thành viên mới trong xã hội".
"Nếu chúng tôi giáo dục thế hệ trẻ rằng Nhật Bản cần trở nên đa sắc tộc hơn để giải quyết vấn đề dân số, tôi cho rằng chúng tôi sẽ giải quyết được điều đó mà không gây ra vấn đề gì lớn".
Khác biệt văn hóa
Những ý kiến trên của ông Hidenori có vẻ lạc quan hơn Ayako Sono, một nhà văn nổi tiếng. Bà Sono ủng hộ loại bỏ các yêu cầu nghiêm ngặt cho phép nhiều lao động nước ngoài hơn nữa nhập cảnh vào Nhật để chăm sóc người già. Tuy nhiên, bà cho rằng các công nhân này phải sống trong những khu riêng biệt.
Quan điểm của bà không chính thống. Tuy nhiên, ngành công nghiệp dịch vụ, nơi thuê sinh viên ngoại quốc làm nhân viên bán thời gian, thời gian đầu cũng nhận được những phản hồi gay gắt từ những người không quen cư xử với người nước ngoài.
"Trong cuộc khảo sát do chúng tôi tiến hành, khách hàng hỏi rằng tại sao họ được phục vụ bởi những bồi bàn không thạo tiếng Nhật", Naoki Ishino, làm việc tại chuỗi nhà hàng Negishi nói. "Một số đơn giản chỉ hỏi tại sao chúng tôi thuê người Trung Quốc".
"Có nhiều khác biệt văn hóa ở đây. Ví dụ, nhân viên ngoại quốc của chúng tôi cho rằng rất khó nói lời xin lỗi khi một khách hàng phàn nàn về lỗi lầm do nhân viên khác gây ra". Sau khi đào tạo họ dưới sự giám sát của người bản xứ, mọi việc bắt đầu được cải thiện, ông Ishino cho biết.
Tuy nhiên, cho phép số lượng hạn chế sinh viên ngoại quốc phục vụ ở nhà hàng khác xa so với nhu cầu chăm sóc số lượng người cao tuổi ngày một tăng ở Nhật Bản.
"Nhật Bản quá bảo thủ về nhập cư lao động và chúng tôi cần phải sửa luật", Seijiro Takeshita, công ty Mizuho International nói.
Midori nói rằng cô thích chăm sóc bà, nhưng dường như cô chỉ là thiểu số. Bố mẹ cô đã lớn tuổi, rồi cũng sớm cần cô chăm sóc. Đối với những người không có người thân giúp đỡ, trong hoàn cảnh thiếu thốn nhân lực người bản xứ, tương lai của họ quả thực đáng lo ngại.